Hệ sinh thái san hô tuyệt đẹp tại Côn Đảo: Một thiên đường biển đầy sắc màu

Hệ sinh thái san hô tại Côn Đảo là một thiên đường biển tuyệt đẹp, nơi mà sự hòa quyện giữa màu sắc rực rỡ và sự sống phồn thịnh tạo nên một cảm giác thần tiên. Với hàng loạt rạn san hô đa dạng và hệ sinh thái biển phong phú, Côn Đảo đã thu hút không chỉ các nhà nghiên cứu và nhà bảo tồn môi trường, mà còn cả những người yêu thiên nhiên và du khách khắp nơi trên thế giới.

Đọc thêm: Côn Đảo – Khi 14 hòn đảo hòa quyện thành một thiên đường độc đáo

Vườn Quốc gia Côn Đảo là nơi thực hiện những biện pháp bảo vệ nghiêm ngặt đối với hệ sinh thái san hô tuyệt đẹp tại đây. Hiện nay, hệ sinh thái này đang bị suy giảm nghiêm trọng chủ yếu do tác động đánh bắt cá của con người nhằm phục vụ nhu cầu phát triển kinh tế. Do đó, việc bảo tồn và bảo vệ hệ sinh thái san hô tại Côn Đảo trở nên càng cần thiết hơn bao giờ hết.

Hãy cùng WANEE khám phá vẻ đẹp tuyệt vời của hệ sinh thái san hô này và tìm hiểu về sự quan trọng của việc bảo tồn và bảo vệ nó trong bài viết này nhé.

Diện tích và đặc điểm hệ sinh thái San hô tại Côn Đảo

Vườn Quốc gia Côn Đảo đã được Tổ chức bảo tồn đất ngập nước công nhận với mục đích hỗ trợ sự đa dạng sinh học cao do sự tồn tại của vùng biển nông và khu vực đầm lầy, với diện tích 18 km² rạn san hô, 10,4 km_² đồng cỏ biển và 0,4 km² rừng ngập mặn.

Bên cạnh đó, Côn Đảo có thể được coi là một điểm nóng đa dạng sinh học của Đông Nam Á với sự tương đồng gần như giữa thành phần san hô của Côn Đảo và khu vực Quần đảo Trường Sa, trong khi sự giàu chủng loại của các loài san hô (~400 loài) tương đương với Brunei, Malaysia và Palawan, tức là các khu vực láng giềng hoặc thuộc Vùng Tam giác San hô.

Rạn san hô tại Vườn Quốc gia Côn Đảo có sự đa dạng cao với hơn 360 loài san hô đa dạng loại hình, kiểu dáng thuộc bốn loại phổ biến nhất, đó là san hô Acropora, Pachyseris, Montipora và Pavona, tạo thành nơi nuôi dưỡng và sinh sản cho 202 loài cá san hô, 116 loài giáp xác, 46 loài sao biển và 187 loài động vật thân mềm.

Các loài san hô chiếm ưu thế tại Côn Đảo

San hô bàn – Table Corals/Brush Corals

Giới (Kingdom): Animalia

Ngành (Phylum): Cnidaria

Lớp (Class): Anthozoa

Bộ (Order): Scleractinia

Họ (Family): Acroporidae

Giống (Genus): Acropora

San hô bàn thường được tìm thấy trong các rạn san hô và các môi trường san hô khác ở vùng nước ấm trong khu vực biển nhiệt đới và xích đạo, có hình dạng giống như một đĩa phẳng hoặc bàn nhỏ, với nhiều cành san hô nhỏ và mảng màu sắc tương đối đa dạng. Màu sắc của san hô bàn có thể thay đổi từ trắng, vàng, cam, đến màu hồng, xanh hoặc tím, tùy thuộc vào loài và điều kiện môi trường. San hô bàn tạo ra những cấu trúc san hô phức tạp và đa dạng, tạo nên một môi trường sống phong phú cho nhiều loài san hô và sinh vật biển khác.

Chúng cung cấp nơi trú ẩn, thức ăn và sự bảo vệ cho các loài cá và sinh vật biển nhỏ khác. San hô bàn thường sống trong vùng nước nông và ban ngày mở các cánh san hô để hấp thụ ánh sáng mặt trời cho quá trình quang hợp. Chúng cũng có khả năng chống chịu được ánh sáng mạnh, nhiệt độ cao và môi trường nước có độ mặn thay đổi. Tuy nhiên, san hô bàn cũng rất nhạy cảm với biến đổi môi trường như nhiệt độ biển tăng, ô nhiễm và sự gia tăng của các tác động nhân tạo.

Acropora hyacinthus (Dana, 1846)

Các tảng san hô hình dạng rộng phẳng và có hình dạng bàn hoặc hình chồng lớp của các tấm nhỏ. Các nhánh nhỏ mỏng và có cấu trúc tinh tế trừ khi tiếp xúc với sóng, khi đó chúng trở nên liền mạch. Các nhánh nhỏ mảnh và hướng lên trên. Các loài san hô trục trung tâm rõ ràng nhưng không phát triển ra bên ngoài. Các loài san hô xung quanh có hình dạng hình chén và tạo thành hoa hồng.

Màu sắc đồng nhất là màu kem nhạt, nâu, xám hoặc xanh lá cây.

IUCN Red List: NT (Near Threatened) – Sắp nguy cắp

Hình ảnh: Cận cảnh cấu trúc của Acropora hyacinthus

Acropora cytherea (Dana, 1846)

Các tảng san hô bàn có hình dạng rộng phẳng, thường mỏng và có cấu trúc tinh tế. Trong môi trường nhiều sóng, chúng có thể trở nên dày và mạnh mẽ hơn. Các nhánh nhỏ phát triển lên có các loài san hô trục trung tâm. Các loài san hô xung quanh ngắn, với các lỗ Calyx mở rộng. Các mảnh vảy thường được kéo dài vào ban ngày.

Màu sắc đồng nhất là màu kem nhạt, nâu hoặc xanh.

IUCN Red List: LC (Least Concern) – Ít quan tâm

Hình ảnh: Cận cảnh cấu trúc của Acropora cytherea

San hô phân nhánh – Branching Corals

Giới (Kingdom): Animalia

Ngành (Phylum): Cnidaria

Lớp (Class): Anthozoa

Bộ (Order): Scleractinia

Họ (Family): Acroporidae

Giống (Genus): Acropora

San hô nhánh thường sống ở vùng nước ấm, trong các rạn san hô và các hệ sinh thái san hô khác. Chúng thích nghi tốt với ánh sáng mạnh và nước trong sạch. San hô nhánh có hình dạng như cây cối, với nhiều nhánh nhỏ chia ra từ tảng chính. Kích thước của các nhánh có thể dao động từ vài cm đến hơn 1 m.

San hô nhánh có thể có nhiều màu sắc khác nhau, bao gồm trắng, vàng, cam, xanh lá cây và xanh dương. Màu sắc này thường phụ thuộc vào loại dinh dưỡng và các loại tảo sống trong san hô. Nhánh của san hô nhánh thường mỏng và có cấu trúc tinh tế, với các đốt nhỏ gắn kết với nhau. Cấu trúc này giúp san hô có khả năng chống lại sự tác động của sóng biển.

Bên cạnh cấu trúc phân nhánh độc đáo, chúng còn đóng vai trò quan trọng trong hệ sinh thái san hô, cung cấp nơi sống cho nhiều loài cá và sinh vật biển khác. Chúng cũng là một phần quan trọng trong việc bảo vệ bờ biển khỏi sóng biển và xói mòn.

Acropora intermedia (Brook, 1891)

Các tảng san hô có nhánh trụ lớn, thẳng đứng và có thể tạo thành nhóm với đường kính lên đến hơn 5 mét. Các nhánh gốc nằm ngang liên kết chỉ phát triển ở nơi nước cạn. Các corallites phụ quanh trục có kích thước ,hình dạng hỗn hợp và giống như lưỡi cưa.

Màu kem, nâu, xanh, vàng và xanh lá cây. Các tảng san hô riêng lẻ có màu sắc đồng nhất trừ khi ở phần đầu nhánh, nơi màu sắc nhạt hơn.

IUCN Red List: LC (Least Concern) – Ít quan tâm

Hình ảnh: Hình dạng chi tiết của Acropora intermedia

Acropora muricata (Linnaeus, 1758)

Các tảng san hô có hình dạng cây cối, với các nhánh trụ. Thường chúng tạo thành bụi cây dày đặc và có thể tạo thành nhóm đơn loại với đường kính lên đến hơn 10 mét. Ở nơi nước cạn, các nhánh ngắn và chắc chắn, trong khi ở nơi nước sâu, các tảng san hô có nhánh mở rộng hơn. Các corallites trục nổi lên và các corallites phụ quanh trục có hình ống. Chúng có thể có kích thước tương tự hoặc khác nhau, và phân bố đồng đều hoặc không đều.

Thường là màu kem, nâu hoặc xanh, thường có các đầu nhánh màu nhạt.

IUCN Red List: NT (Near Threatened) – Sắp nguy cấp

Hình ảnh: Hình dạng chi tiết của Acropora muricata

Acropora grandis (Brook, 1892)

Tảng san hô có hình dạng cây cối, với các nhánh dày đứng hoặc nằm. Chúng có thể tạo thành nhóm với đường kính lên đến 7 mét. Ở nơi nước cạn, các nhánh ngắn và chắc chắn, trong khi ở nơi nước sâu, các tảng san hô có nhánh mở rộng hơn. Các Corallites phụ quanh trục có kích thước và hình dạng kết hợp; những Corallites gần đầu nhánh dài và hình ống, tương tự như Corallites trục. Đầu nhánh rất mềm và dễ bị nát.

Thường là màu nâu đỏ đậm với đầu nhánh màu nhạt. Các màu khác bao gồm xanh, tím và xanh lá cây, thường có đầu nhánh nhạt hơn.

IUCN Red List: LC (Least Concern) – Ít quan tâm

Hình ảnh: Hình dạng chi tiết của Acropora grandis

Acropora robusta (Dana, 1846)

Các tảng san hô có hình dạng không đều với phần cơ sở phủ kín và các nhánh hình nón dày ở trung tâm, cùng với các nhánh nằm dọc mỏng với đầu nhánh hướng lên ở ngoại vi. Các nhánh từ phần trung tâm và ngoại vi của cùng một tảng san hô có hình dạng hoàn toàn khác nhau. Các Corallites phụ xung quanh có kích thước và hình dạng kết hợp nhưng thường giống như một cái cào.

Màu xanh lá cây sáng với đầu nhánh màu hồng đậm hoặc màu nâu hồng, cả màu nâu vàng hoặc màu kem.

IUCN Red List: LC (Least Concern) – Ít quan tâm

Hình ảnh: Hình dạng chi tiết của Acropora robusta

San hô hoa hồng – Rose Corals

Giới (Kingdom): Animalia

Ngành (Phylum): Cnidaria

Lớp (Class): Anthozoa

Bộ (Order): Scleractinia

Họ (Family): Acroporidae

Giống (Genus): Montipora

San hô hoa hồng (Montipora) là một trong những chi san hô phổ biến và đa dạng. Chúng có hình dạng và màu sắc đa dạng. Một số loài có hình dạng mảnh mai và màu sắc tươi sáng như màu hồng, cam, vàng hoặc xanh lá cây.

Các nhánh của san hô hoa hồng có thể có cấu trúc mạnh mẽ và thẳng đứng hoặc có thể có cấu trúc mềm mại và cong. San hô hoa hồng thường sống trong môi trường rạn san hô, nơi chúng xây dựng các cấu trúc san hô đáng kể và tạo ra một môi trường sống đa dạng cho nhiều loài sinh vật khác nhau.

Chúng thường có mối quan hệ tương tác với các loài san hô khác và các sinh vật biển khác, cung cấp nơi trú ẩn và nguồn thức ăn cho các loài khác. San hô hoa hồng cũng có khả năng phát triển và nhân giống nhanh chóng, làm cho chúng trở thành một phần quan trọng của hệ sinh thái rạn san hô. Tuy nhiên, như nhiều loài san hô khác, chúng đang đối mặt với nguy cơ suy thoái do biến đổi khí hậu, ô nhiễm môi trường và hoạt động con người.

Montipora aequituberculata

(Bernard, 1897)

San hô hoa hồng thường có hình dạng bám vào hoặc được tạo thành từ các lớp mỏng đều, thường được sắp xếp theo vòng xoắn chéo lên nhau và đôi khi tạo thành ống. Các cá thể san hô được nhúng hoặc hiện ra và được bao quanh bởi các mô cầu. Những mô cầu này thường được kết hợp thành các rãnh ngắn gần mép và có thể tạo thành nón che phủ các cá thể san hô. Các mô cầu của Coenosteum dày và kết hợp với nhau.

Thường là màu nâu đồng nhất, kem hoặc tím, với viền nhạt. Đôi khi có màu sắc sặc sỡ.

IUCN Red List: LC (Least Concern) – Ít quan tâm

Hình ảnh: Cận cảnh hình dạng và cấu trúc Montipora aequituberculata

Montipora hispida (Dana, 1846)

Các quần thể san hô có thể có hình dạng thân lớn, mỏng, trụ, hoặc ngón tay hoặc các sự kết hợp khác nhau của những hình dạng này. Các hình dạng mỏng và ngón tay thường được tìm thấy trong nước đục, trong khi các hình dạng thân lớn và trụ thường xuất hiện trên dốc san hô. Các cá thể san hô có cả cá thể nhúng và cá thể hiện ra, cá thể hiện ra có các mô cầu rất nổi bật. Các mô cầu ngắn cũng xuất hiện trên bề mặt san hô (coenosteum) và bề mặt này có kết cấu thô.

Nâu nhạt, đôi khi có đầu nhánh trắng và mảnh càng trắng.

IUCN Red List: LC (Least Concern) – Ít quan tâm

Hình ảnh: Cận cảnh hình dạng và cấu trúc Montipora hispida

San hô khối – Lobe Corals

Giới (Kingdom): Animalia

Ngành (Phylum): Cnidaria

Lớp (Class): Anthozoa

Bộ (Order): Scleractinia

Họ (Family): Poritidae

Giống (Genus): Porites

San hô khối là một trong những chi san hô lớn nhất và phổ biến nhất trong họ Poritidae. Chúng được tìm thấy trên khắp các vùng biển nhiệt đới và cận nhiệt đới trên toàn thế giới. San hô thuộc chi Porites có hình dạng chùm hoặc khối, với cấu trúc chính là các polyp san hô cá nhân.

Chúng có thể xây dựng các khối san hô lớn, có thể đạt đến kích thước rất lớn và tuổi thọ lâu dài và thường có màu sắc từ xám đến nâu, tùy thuộc vào loài và môi trường sống. Chúng có khả năng chịu được nhiệt độ cao và môi trường nước biển có độ muối thay đổi, làm cho chúng phổ biến và thích nghi tốt với các điều kiện biển khắc nghiệt.

San hô khối có vai trò quan trọng trong hệ sinh thái cung cấp một môi trường sống quan trọng cho nhiều loài san hô và động vật biển khác, bên cạnh đó con có một vai trò quan trọng trong hình thành và bảo vệ các rạn san hô

Porites lobata (Dana, 1846)

Các cụm san hô thường có hình dạng bán cầu hoặc hình mũ bảo hiểm và có thể rộng hơn 4 mét. Chúng thường tạo thành “micro-atolls” trong môi trường sống thủy triều. Bề mặt thường mịn màng.

Thường có màu kem hoặc nâu nhạt nhưng có thể là màu xanh tươi, tím hoặc xanh lá cây trong nước cạn.

IUCN Red List: NT (Near Threatened) – Sắp nguy cắp

Hình ảnh: Cấu trúc và hình dạng của Porites lobata

Porites lutea

(Milne Edwards & Haime, 1851)

Các cụm san hô thường có hình dạng bán cầu hoặc hình mũ bảo hiểm và có thể rộng hơn 4 mét. Chúng thường tạo thành “micro-atolls” trong môi trường sống thủy triều. Bề mặt thường mịn màng.

Chúng thường có màu kem hoặc màu vàng nhưng có thể có màu sắc sáng trong nước cạn.

IUCN Red List: LC (Least Concern) – Ít quan tâm

Hình ảnh: Cấu trúc và hình dạng của Porites lutea

Hiện trạng san hô tại Côn Đảo

Hiện trạng san hô tại Côn Đảo đang gặp nhiều thách thức và mối đe dọa. Côn Đảo là một quần đảo nằm ở vịnh Thái Lan, thuộc tỉnh Bà Rịa – Vũng Tàu, Việt Nam. Quần đảo này có nhiều rạn san hô đa dạng, là một phần của khu bảo tồn biển Côn Đảo.

Tuy nhiên, như nhiều khu vực san hô khác trên thế giới, san hô tại Côn Đảo đang chịu ảnh hưởng của biến đổi khí hậu, ô nhiễm môi trường và hoạt động con người. Tăng nhiệt độ biển và sự thay đổi trong môi trường nước biển có thể gây ra hiện tượng san hô mất màu (bleaching) và giảm sự đa dạng sinh học. Ô nhiễm từ rác thải, chất thải từ du thuyền và hoạt động ngư nghiệp cũng có thể gây hại cho san hô và môi trường xung quanh.

Các biện pháp bảo vệ và quản lý san hô tại Côn Đảo đang được triển khai để giảm thiểu tác động tiêu cực. Điều này bao gồm việc thiết lập khu bảo tồn biển, giám sát và nghiên cứu về tình trạng san hô, và tăng cường giáo dục và nhận thức của cộng đồng về vai trò quan trọng của việc bảo vệ và duy trì san hô. Mặc dù vẫn còn nhiều thách thức, nhưng việc bảo vệ và duy trì hiện trạng san hô tại Côn Đảo là rất quan trọng để bảo vệ sự đa dạng sinh học trong khu vực này.

Đọc thêm: Rùa biển tại Côn Đảo – 4 kỳ quan sinh vật và những nỗ lực bảo tồn

Tổng kết

WANEE Vietnam xin gửi đến bạn thông tin về những loài san hô phổ biến và quan trọng tại Côn Đảo. Hy vọng rằng những thông tin này sẽ giúp bạn hiểu thêm về các loài san hô đặc trưng tại Côn Đảo. Chúc bạn có những hành trình trải nghiệm thiên nhiên tuyệt vời.

Đọc thêm: Bò biển (Dugong dugon) – Vẻ đẹp và sự độc đáo tại Côn Đảo

Tài liệu tham khảo

1. Tkachenko, K.S.; Dung, V.V.; Ha, V.T. Coral Oasis on Con Dao Islands: A Potential Refuge of Healthy Corals in the Offshore Waters of Vietnam?. Diversity 2023, 15, 4. https://doi.org/10.3390/d15010004