Birding For Kids in Tram Chim National Park- Hoạt động xem chim cho trẻ ở Vườn Quốc gia Tràm Chim có gì hấp dẫn?

Hoạt động xem chim (tiếng Anh là Birding/Bird-watching) ngày nay càng được phổ biến và phát triển mạnh tại Việt Nam nói riêng và trên toàn thế giới nói chung. Chúng ta dần bị thu hút bởi vẻ đẹp từ màu sắc trên bộ lông của chúng.

Các hoạt động xem chim thường phải đòi hỏi việc bạn phải di chuyển, tìm tòi và hiểu được tập tính của các loài chim đó để có thể tìm và phát hiện được chúng. Đồng thời, bạn phải có những thiết bị tương đối “đắt đỏ” cho việc xem chim như: ống nhòm chất lượng, máy ảnh (nếu bạn muốn ghi lại hình ảnh của chúng),…

Chính vì thế, hầu như các hoạt động xem chim rất khó để các bạn nhỏ, học sinh hay sinh viên có thể tiếp cận vào hoạt động này. Hiểu được điều đó, WANEE cho ra đời chương trình “Xem chim cho trẻ tại Vườn quốc gia Tràm Chim” với mục đích mang trẻ tiếp cận gần hơn với hoạt động thú vị này nói chung và tìm hiểu về các loài chim nói riêng.

Bên cạnh đó, khi các bạn hiểu hơn về các loài chim, vẻ đẹp và môi trường sống của chúng, các bạn có những nhận thức đúng đắn hơn về việc giữ gìn môi trường sống xung quanh.

Tổng quan về Vườn Quốc gia Tràm Chim

Vườn Quốc gia Tràm Chim là một trong những điểm đến hấp dẫn cho những ai yêu thích khám phá và tìm hiểu về đời sống của các loài chim trong tự nhiên. Nằm tại huyện Tam Nông, tỉnh Đồng Tháp, Vườn Quốc gia Tràm Chim sở hữu hệ sinh thái đa dạng, với nhiều loài chim quý hiếm, đem lại cho du khách những trải nghiệm tuyệt vời khó quên.

Vườn Quốc gia Tràm Chim cách trung tâm thành phố Cao Lãnh khoảng 45 km về phía Tây Bắc. Với diện tích hơn 7.300 ha, đây là một trong những Vườn Quốc gia lớn nhất miền Tây Nam Bộ của Việt Nam. Nằm trong khu vực lưu vực sông Tiền – sông Hậu, Vườn Quốc gia Tràm Chim là một môi trường sống lý tưởng cho nhiều loài chim quý hiếm, đặc biệt là các loài di cư. Ngoài ra, vườn quốc gia này còn có hệ thống đầm lầy và vùng đất ngập nước với các loài thực vật đa dạng, tạo nên một cảnh quan thiên nhiên đẹp mắt và hoang sơ.

Xem chim cho trẻ tại Vườn Quốc gia Tràm Chim có gì vui?

Tìm hiểu về hệ sinh thái đất ngập nước

Vườn Quốc gia Tràm Chim với hệ sinh thái khá đặc biệt và độc đáo của vùng Đồng Bằng sông Cửu Long, đó là đất ngập nước. Với tầm quan trọng đặc biệt cho các vùng lân cận, các hệ sinh thái ngập nước sẽ có nhiều nhóm loài đặc hữu quý hiếm và nhóm loài di cư đa dạng.

Thảm thực vật của Tràm Chim chủ yếu là đồng cỏ ngập nước theo mùa và các mảng rừng tràm. Tràm Chim được coi là một hình mẫu chuẩn sinh thái của vùng đất ngập nước Đồng Tháp Mười với 6 quần xã thực vật tiêu biểu: quần xã Tràm (3.018,9 ha), quần xã cỏ Ống (1.965,9 ha), quần xã Năng (898,8 ha), quần xã Lúa ma (678,4 ha), quần xã Mồm mốc (305,1 ha) và quần xã Sen (63,8 ha) (Bá và cộng sự, 2006).

Nghe câu chuyện về bảo tồn Sếu Đầu Đỏ

Vườn Quốc gia Tràm Chim không những giàu có về sự đa dạng sinh học mà còn là nơi lưu trữ nhiều loài sinh vật quý hiếm có giá trị cho Việt Nam và thế giới, đó là Sếu đầu đỏ (Grus antigone) – biểu tượng của vùng đất ngập nước.

Theo Hội Sếu quốc tế (ICF), ước tính toàn thế giới có 15.000-20.000 sếu đầu đỏ, trong đó có 8.000-10.000 con phân bố ở Ấn Độ, Nepal, Pakistan. Ở các nước Đông Dương (chủ yếu Việt Nam và Campuchia), từ năm 2014 ghi nhận khoảng 850 con sếu đầu đỏ, song đến năm 2014 còn 234 con, năm 2020 ước tính còn 179 cá thể.

Nhưng điều đáng buồn rằng trong 3 năm trở lại đây, loài Sếu đầu đỏ đã không còn được ghi nhận quay trở lại Việt Nam vào mùa di cư và cụ thể hơn là tại Vườn quốc gia Tràm Chim. Thông thường, chúng thường di cư từ Campuchia đến Việt Nam để kiếm ăn từ tháng 12 đến tháng 4 năm sau rồi mới di cư đi.

Nguyên nhân chủ yếu dẫn đến đàn Sếu không trở về Việt Nam đó là mất đi sinh cảnh sống thích hợp. Người dân khai phá đất để trồng lúa, diện tích cây Năng giảm, nước lũ về ít đồng nghĩa với việc nguồn thức ăn chính của sếu đầu đỏ là thủy hải sản cũng dần cạn kiệt.

Bên cạnh đó, việc chuyển từ đồng cỏ ngập nước tự nhiên sang đất nuôi trồng thủy sản, trồng lúa nhiều vụ và lạm dụng hóa chất nông nghiệp đã phá vỡ sự cân bằng của hệ sinh thái khiến sếu gần như không còn cơ hội để tồn tại.

Cuối cùng đó là nạn buôn bán, làm thịt trứng, chim non và chim trưởng thành. Trứng sếu đầu đỏ non thường phải chịu sự đe dọa tấn công của loài quạ và nhiều loài động vật khác nên tỷ lệ chim non ra đời rất thấp.

Từ câu chuyện bảo tồn Sếu các bạn nhỏ sẽ rút ra được nhiều bài học từ việc trân trọng tự nhiên.

Học cách sử dụng ống nhòm và kính viễn vọng (Telescope) chuyên dụng cho xem chim

Ống nhòm được xem là vật dụng không thể thiếu cho việc xem chim. Các bạn nhỏ sẽ được hướng dẫn sử dụng ống nhòm, hiểu được bản chất của ống nhòm và các thông số trên ống nhòm.

Khi lần đầu được tiếp xúc với ống nhòm chuyên dụng cho việc xem chim, các bạn nhỏ còn hơi bỡ ngỡ và không biết cách sử dụng cho đúng cách. Sau khi được hướng dẫn các bạn tỏ ra khá thích thú và liên tục cầm ống nhòm nhìn hết điểm này đến điểm khác để tập làm quen với nó.

Bên cạnh được hướng dẫn sử dụng ống nhòm, các bạn nhỏ còn được biết đến một thiết bị có thể quan sát với khoảng cách xa hơn gấp nhiều lần so với ống nhòm đó là kính viễn vọng (Telescope). Với thiết kế gọn và chỉ quan sát bằng một mắt nhưng vẫn sẽ giúp các bạn quan sát được các đặc điểm chi tiết đối với vật thể hay bất kì điểm nào ở khoảng cách xa.

Với lăng kính được thiết kế thẳng hàng nhau làm cho ống trở nên dài hơn, chính vì thế để có thể sử dụng được ống Telescope WANEE đã sử dụng đến chân máy ảnh (Tripod) làm chân chống ống kính để các bạn nhỏ có thể quan sát.

Trải nghiệm xem chim trên xuồng kéo và cách định danh chim từ sách hướng dẫn

Vì Vườn Quốc gia Tràm Chim có hệ sinh thái đất ngập nước nên do đó việc tham quan sẽ phải di chuyển bằng phương tiện đường thủy và được người địa phương tại đây gọi đó là thuyền kéo.

Một chiếc thuyền kéo có thể chở tối đa đến 20 người. Các bạn nhỏ sẽ được đi chuyển trên thuyền kéo để khám phá và xem các loài chim tại vùng đất ngập nước này.

Việc thuyền chạy chuyển động liên tục và có độ rung từ động cơ sẽ làm cho việc xem chim và tìm kiếm chim ban đầu có một chút khó khăn. Nhưng bằng sự kiên nhẫn các bạn đã cố gắng làm quen với điều đó và kết quả mang lại ngoài sức mong đợi.

Các bạn đã tìm kiếm và quan sát được rất nhiều chim tại đây. Đôi lúc các bạn trẻ nhìn và phát hiện chim còn nhanh hơn. Các loài chim mà các bạn đã quan sát được như: Cò ốc (Asian Openbill Stork), Diệc lửa (Purple Heron), Giang sen (Painted Stork), Điêng điểng (Oriental Darter), Trích cồ (Purple Swamphen), Gà lôi nước Ấn Độ (Broze-winged Jacana), Cốc đen (Little Cormorant) và nhiều loài khác tại vùng đất ngập nước này.

Việc xem chim bằng ống nhòm chỉ là một phần trong hoạt động xem chim. Các bạn nhỏ phải vừa quan sát và ghi nhớ các đặc điểm về hình dáng, kiểu mỏ, màu sắc lông cũng như cách chúng di chuyển để từ đó các bạn có thể sử dụng sách hướng dẫn giúp định danh tra cứu loài chim mình quan sát được có tên là gì.

Và cuối cùng để một hoạt động xem chim diễn ra trọn vẹn nhất các bạn phải thực hiện thêm công việc đó là đánh dấu hoặc ghi lại tên những loài chim mà mình đã thấy và định danh được chúng. Công việc này tưởng chừng như không có gì hấp dẫn nhưng nó lại giúp cho các bạn trẻ ghi nhớ được lâu hơn về các loài chim mình đã quan sát được.

Để từ đó khi nhắc đến Vườn Quốc gia Tràm Chim thì các bạn nhỏ sẽ biết ngay là tại điểm đến này thường sẽ bắt gặp những loài chim gì và đặc điểm chúng như thế nào. Kiến thức này đóng vai trò như bàn đạp cho các bạn nhỏ khi đến một nơi nào đó bất kì, các bạn có thể vô tình tự đặt câu hỏi cho mình “Tại sao những loài chim tại chỗ này nó khác với chim tại Vườn quốc gia Tràm Chim?”. Từ đó, sẽ khơi gợi lên khả năng tìm tòi và tự học hỏi cho các bạn.

Xem chim, lắng nghe và ghi âm tiếng chim

Trong hoạt động xem chim, ngoài việc các bạn nhỏ học được cách định danh và tra cứu tên các loài chim thông qua các đặc điểm hình thái cơ thể màu sắc của chúng thì bên cạnh đó còn một cách có thể xác định được loài chim là thông qua tiếng kêu của chúng.

Cách này thường được áp dụng khi các bạn nhỏ không thể quan sát được loài chim đó có thể do chúng di chuyển quá nhanh trong các lùm cây làm các bạn không thể lia ống nhòm theo kịp hay có thể do quá nhạy cảm với con người nên sẽ lẩn trốn. Chính vào những lúc như thế, các bạn nhỏ chỉ có thể nghe được tiếng hót của chúng. Do đó, để xác định được tiếng hót đó của loài chim gì chúng ta phải nhận định thông qua tiếng hót.

Vậy làm thế nào để có thể nhận dạng qua tiếng hót. Nếu chúng ta chỉ nghe bằng tai và ghi nhớ thì điều này cũng rất khả thi nhưng các bạn nên biết rằng trong tự nhiên có rất nhiều âm thanh sẽ phát ra cùng một lúc hoặc tiếng của nhiều loài hót cùng một lúc sẽ làm cho bạn khó xác định và từ đó dẫn đến trong một thời gian ngắn mình sẽ quên đi tiếng loài chim mà mình muốn nghe.

Do đó, cách tốt nhất để các bạn nhỏ có thể ghi nhớ được tiếng hót của loài chim đó là ghi âm bằng các thiết bị có chức năng ghi âm như: điện thoại di động, máy ghi âm,…. WANEE đã hướng dẫn cho các bạn nhỏ cách ghi âm tiếng chim trên điện thoại đã được chuẩn bị.

Sau khi ghi âm được tiếng của loài chim mà mình không thể nhìn thấy nó, có hai cách để các bạn nhỏ có thể xác định được đó là đưa tiếng kêu cho hướng dẫn viên xem chim có chuyên môn về chim để có thể cho các bạn biết được đáp án chính xác. Ví dụ như hình sóng âm bên trên tiếng của các loài chim hót, trong đó các bạn nhỏ đã ghi âm được có đến hai tiếng kêu của hai loài chim khác nhau đó là Chích bụng vàng (Golden-bellied Gerygone) và Sả khoang cổ (Collared Kingfisher).

Cuối cùng, là tụi mình sẽ tổng kết những kiến thức cũng như tất cả các loài chim mà các bạn nhỏ đã quan sát. Các bạn nhỏ hầu như tỏ ra thích thú với hoạt động mới lạ này. Các bạn cảm thấy mình biết được nhiều loài chim lạ tại đây mà mình chưa bao giờ được gặp.

WANEE hy vọng sau chuyến đi này các bạn nhỏ có thể nhận thức rõ hơn về tầm quan trọng của môi trường và sự liên kết chặt chẽ đối với các loài chim nói riêng và tất cả các loài động vật khác nói chung. Từ đó, các bạn sẽ có những hành động góp phần giữ gìn môi trường.

Tổng kết

Trên đây là tổng hợp chuyến hành trình hoạt động xem chim cho trẻ tại Vườn Quốc gia Tràm Chim. Hy vọng từ bài viết này giúp bạn có thể hiểu hơn về hoạt động xem chim thú vị và có thêm những thông tin về Vườn Quốc gia Tràm Chim (khu Ramsar thứ 4 của Việt Nam được thế giới công nhận).

9 khu Ramsar ở Việt Nam được thế giới công nhận

WANEE Vietnam hy vọng sắp tới sẽ được tiếp tục đồng hành với các bạn tại các hoạt động xem chim tưởng chừng như mới lạ mà lại vô cùng hấp dẫn và bổ ích này nhé! Chúc bạn có những trải nghiệm tuyệt vời!