VƯỜN QUỐC GIA BA BỂ

Vườn quốc gia Ba Bể là một vườn quốc gia, rừng đặc dụng, khu du lịch sinh thái của Việt Nam, nằm trên địa phận tỉnh Bắc Kạn, với trung tâm là hồ Ba Bể. nằm trên địa bàn 5 xã Nam Mẫu, Khang Ninh, Cao Thương, Quảng Khê, Cao Trĩ thuộc huyện Ba Bể, tỉnh Bắc Kạn.

Vườn Quốc gia Ba Bể được thành lập theo quyết định số 83/TTg ngày 10/11/1992 của Chính phủ với diện tích 7.610 ha, trong đó có 3.226 ha là phân khu bảo vệ nghiêm ngặt và hơn 3 ha diện tích mặt hồ. Với các Hệ sinh thái rừng thường xanh trên núi đá vôi đặc trưng.

Trung tâm của vườn là hồ Ba Bể với chiều dài tới 8 km và chiều rộng 800 m. Nằm trên độ cao 178 m, hồ Ba Bể là “hồ tự nhiên trên núi có ý nghĩa đặc biệt quan trọng ở Việt Nam”. Nằm trên vùng núi đá vôi, vốn có rất nhiều hang động caxtơ….mà hồ vẫn tồn tại với cảnh đẹp mê người là điều diệu kì, hấp dẫn mà thiên nhiên ban tặng.

Hệ thống thủy văn của Vườn Quốc gia Ba Bể bao gồm các sông, suối: Chợ Lèng, Bó Lù, Tà Han, sông Năng và hồ Ba Bể. Hồ Ba Bể nhận nước từ các sông Tà Han, Bó Lù và Chợ Lèng ở phía Nam của Vườn Quốc gia với tổng diện tích lưu vực là 420km2. Ba con sông, suối này đổ nước vào hồ, sau khi được điều tiết, một phần nước hợp lưu với sông Năng ở phía Bắc hồ, tiếp tục chảy về sông Gâm.

Sông Năng là thượng nguồn của sông Hồng, chảy theo hướng Đông Tây. Tổng diện tích lưu vực sông Năng là 1.420km2. Vào mùa lũ, ngoài 3 con sông, suối ở phía Nam, nước từ sông Năng có thể chảy vào hồ và mực nước ở hồ có  thể dâng lên từ 2 – 3m.

Khi nước lũ sông năng giảm xuống, nước trong hồ lại tiếp tục chảy vào sông Năng. Hồ Ba Bể nằm ở độ cao 150m so với mặt biển, có diện tích 450ha, độ sâu trung bình của hồ Ba Bể là 17m đến 23m, chỗ sâu nhất đạt đến 29m.

Hồ Ba Bể có vai trò rất quan trọng trong việc điều tiết nguồn nước trong khu vực: Mùa cạn nước từ hồ đổ ra sông Năng ở phía bắc, khi lũ lớn nước sông Năng dâng cao chảy vào hồ làm cho nước hồ ứ lại. Hồ Ba Bể có khả năng điều tiết hơn 40 triệu m3 nước cho sông Năng và sông Gâm.

Hồ Ba Bể là hồ tự nhiên trên núi duy nhất có ý nghĩa đặc biệt quan trọng ở Việt Nam, là một hồ kiến tạo tự nhiên lớn. Do cơ chế kiến tạo địa chất và thủy văn đặc biệt nằm trong vùng đá vôi, nhưng hồ Ba Bể không bị mất nước và đây chính là điều kỳ thú độc đáo của hồ Ba Bể.

Vườn quốc gia Ba Bể là một trong những Vườn Quốc gia có độ che phủ và tỷ lệ rừng nguyên sinh cao trong hệ thống rừng đặc dụng của Việt Nam và các khu vực núi đá vôi trên thế giới.

Đa dạng sinh học

Hệ Thực Vật

Khu hệ thực vật VQG Ba Bể bao gồm 4 yếu tố: thực vật bản địa Bắc Việt Nam – Nam Trung Quốc, thực vật di cư India – Myanma, thực vật quý hiếm và thực vật đặc hữu của vùng

Khu vực Vườn Quốc gia Ba Bể được che phủ trên 73,68% diện tích rừng kín thường xanh mưa ẩm nhiệt đới, trong đó kiểu rừng nguyên sinh ít bị tác động trên núi đá vôi được coi là mẫu chuẩn của hệ sinh thái rừng trên núi đá vôi đặc trưng cho vùng Đông Bắc Việt Nam và thế giới.

Vườn quốc gia Ba Bể có 1.281 loài thực vật thuộc 162 họ, 672 chi, Trong đó, có 600 loài cây thân gỗ, thuộc 300 chi và 114 họ. Rất nhiều loài thực vật quý hiếm, giá trị kinh tế cao có tên trong sách đỏ Việt Nam và Thế giới.

Các loài cây gỗ quý, hiếm như: Nghiến, Đinh, Lim, Trúc dây…trong đó, Trúc dây là một loài tre đặc hữu của Ba Bể thường mọc tại các vách núi, thân của chúng thả mành mành xuống hồ tạo nên những bức mành xung quanh hồ. Chúng thường bị khai thác trái phép.

Hệ Động vật

Khu hệ động vật rất phong phú với 81 loài thú, 27 loài bò sát, 17 loài lưỡng cư, 322 loài chim thuộc 17 bộ, 47 họ và trong số đó có 7 loài được ghi trong sách đỏ Việt Nam, 106 loài cá được xác định là phong phú, đa dạng nhất nước ta, 553 loài côn trùng. Trong đó Có hơn 400 loài bướm trong đó có 2-3 loài mới được phát hiện lần đầu tiên tại Ba Bể, chưa kể các loài không xương sống khác.

Khu vực Hồ Ba Bể là khu có sự đa dạng của khu hệ các nước ngọt cao nhất trong hệ thống các khu bảo vệ của Việt Nam với 106 loài cá, trong đó có nhiều loài quý hiếm, có giá trị kinh tế cao như: Cá Chiên, cá Lăng, cá Võng. Sản lượng thủy hải sản đánh bắt hàng năm ở  Hồ Ba Bể là nguồn thu nhập chủ yếu của một bộ phận dân cư sống xung quanh hồ.

Ở vườn quốc gia Ba Bể có một số loài đang bị đe dọa tuyệt chủng trên toàn cầu như cầy vằn bắc (Hemigalus owstoni), voọc đen má trắng (Trachypithecus francoisi). Tuy nhiên, số lượng cá thể của loài voọc đen má trắng còn lại rất ít.

Một số loài động vật quý hiếm được phát hiện ở Vườn quốc gia Ba Bể này như báo hoa mai, báo lửa, gấu ngựa

Loài động vật đặc hữu của Vườn quốc gia Ba Bể là voọc đen (Presbytis francoisi) và cầy vằn (Hemigalus owstoni).

Khu hệ động vật Vườn quốc gia Ba Bể được xếp vào khu đa dạng sinh học loại A, là đối tượng cho các hoạt động nghiên cứu khoa học và tham quan.

Cách di chuyển

Có thể di chuyển đến Vườn Quốc gia Ba Bể bằng nhiều phương tiện khác nhau:

Vườn Quốc gia Ba Bể cách Hà Nội khoảng 240km, nên lý tưởng nhất là bạn nên đi xe khách từ thủ đô đến Bắc Kạn. Sau đó từ Bắc Kạn, thuê xe máy để khám phá các địa điểm du lịch nổi tiếng.

Hiện nay, ở Hà Nội có rất nhiều dịch vụ xe đi thẳng từ Hà Nội đến Ba Bể. Xe khởi hành hàng ngày nên bạn có thể đi vào bất cứ ngày nào trong tuần.

Người đam mê phượt bằng xe máy thì các cung đường từ Hà Nội đến Ba Bể cực thích hợp cho các phượt thủ trải nghiệm và chinh phục.

Hoặc những bạn ở miền nam hay miền trung cũng có thể đi bằng máy bay tới thủ đô sau đó có thể tiếp tục di chuyển đến bằng xe máy hoặc xe khách.

Ngoài ra, cũng có thể thuê xe riêng để đi theo nhóm hoặc gia đình…

Địa điểm tham quan và trải nghiệm

Đi thuyền ngắm cảnh

Có nhiều loại thuyền cho bạn tha hồ lựa chọn như thuyền lớn, thuyền nhỏ, thuyền độc mộc, và thuyền kayak cho những bạn ưa mạo hiểm.

Khi ngồi trên thuyền, sẽ được chiêm ngưỡng vẻ đẹp thiên nhiên núi rừng Bắc Kạn. Kết hợp cùng với đó là được nghe những câu chuyện, sự tích về hồ Ba Bể qua lời kể của người chèo thuyền. Đặc biệt là nước hồ Ba Bể trong vắt đến mức có thể nhìn thấy những cây rong rêu, cây thủy sinh bên dưới.

Hồ Ba Bể

Có thể nói, Hồ Ba Bể là trung tâm của chuyến tham quan Vườn Quốc gia Ba Bể. Hồ được ví như viên ngọc xanh xinh đẹp nằm giữa khu vườn rộng lớn được thiên nhiên ban tặng. Hồ Ba Bể có kiến tạo địa chất và thủy văn rất đặc biệt.

Hồ dài hơn 8 km, chỗ rộng nhất khoảng 3 km, sâu khoảng 20 đến 30m. Đoạn giữa hồ hơi eo lại. Có hai đảo nhỏ nổi lên giữa hồ, một đảo giống như con ngựa đóng cương đang lội nước (nên còn gọi là đảo An Mã).

Dòng nước phẳng lặng như tấm gương soi khổng lồ in bóng núi đá, mây trời. Thưởng ngoạn vẻ đẹp thiên nhiên kỳ vĩ, nguyên sơ. Cảnh đẹp nơi đây cũng không kém phần thơ mộng khi được nhìn thấy mây trời trong xanh tuyệt đẹp.

Vào mỗi thời điểm trong ngày, Hồ Ba Bể mang một vẻ đẹp thật khác biệt. Vào sáng sớm, hồ Ba Bể thấp thoáng trong làn sương mờ giăng khắp núi rừng trông thật huyền ảo. Về hoàng hôn, hồ lại trở nên muôn phần lung linh nhờ những tia nắng rực rỡ. Vẻ đẹp của hồ sẽ là một trải nghiệm mà bạn không thể bỏ lỡ.

Đảo Bà Goá

Trên hành trình khám phá hồ Ba Bể, bạn sẽ bắt gặp một hòn đảo nhỏ xinh nằm ngay giữa lòng hồ – Đảo Bà Goá. Đảo có hình thù nhờ những phiến đá có kích thước khác nhau xếp chồng lên tạo thành. Cây cối mọc xanh tươi tốt quanh năm. Nếu nhìn từ xa, bạn sẽ thấy hòn đảo không khác gì một viên ngọc lục bảo lấp lánh mà thiên nhiên ban tặng cho hồ Ba Bể.

Nếu bạn muốn tham quan thì bạn có thể thuê thuyền có tuyến tham quan hồ Ba Bể. Thuyền sẽ dừng lại trên đảo Bà Góa để bạn tham quan, bơi lội, hưởng không khí, làn nước trong lành

Động Puông

Động Puông là một thắng cảnh thuộc quần thể dãy đá vôi Lũng Nham nổi tiếng. Nằm ở phía Bắc Vườn Quốc gia Ba Bể.

Động Puông là một hang động có 2 đầu với chiều dài khoảng 300m. Bên trong động có nhiều nhũ đá với nhiều hình dạng, màu sắc khác nhau. Những nhũ đá này tạo thành nhờ con sông Năng chảy xuyên qua chân núi đá vôi Lũng Nham tạo nên một cảnh quan đá vôi vô cùng ngoạn mục.

Điều đặc biệt nhất, đây là nơi ở của 23 loài dơi khác nhau với số lượng lên đến hàng vạn con

Ao Tiên

Đến với Vườn Quốc gia Ba Bể, chắc hẳn ai cũng muốn đến với Ao Tiên Bắc Kạn. Ao Tiên thông với hồ Ba Bể bằng mạch nước ngầm. Ao không có nguồn nước chảy vào hay thoát ra bất kỳ nơi đâu, vì thế nước của ao cực trong.

Nơi đây còn là nơi cư trú của nhiều loài động thực vật thủy sinh còn nguyên sơ nhất. Người dân địa phương rất tôn thờ và xem nơi này là một nơi rất linh thiêng. Vì thế khi đến đây, bạn chỉ được tham quan, ngắm nhìn chứ không được nghịch nước, tắm hay vứt rác đâu nhé

Thác Đầu Đẳng

Tối đến, có thể ngủ lại ở khu nhà gần hồ hoặc ngay tại nhà của người dân tộc Tày, Nùng. Thác Đầu Đẳng cách thị trấn Chợ Rã (huyện Ba Bể, tỉnh Bắc Kạn) 16 km. Thác dài 2 km, hòa cùng với phong cảnh rừng nguyên sinh, tạo thành ấn tượng khó quên. 

Thác Đầu Đẳng nằm trên dòng sông Năng, là nơi tiếp giáp giữa Bắc Kạn với tỉnh Tuyên Quang. Thác Đầu Đẳng nằm giữa hai dãy núi đá vôi, có độ dốc lớn, là nơi con sông Năng bị chặn lại bởi những tảng đá lớn, nhỏ xếp chồng lên nhau với độ dốc chừng 500m, tạo thành một thác nước ngoạn mục kỳ vĩ, hoà với phong cảnh rừng nguyên sinh tạo ra một ấn tượng khó quên.

Không những vậy, tại đây còn xuất hiện loại cá chiên (có những con nặng trên 10 kg) là loại cá hiếm thấy hiện nay.

Một trong những thác nước hùng vĩ với chiều dài hơn 1000 m. Thác tạo thành 3 bậc, bậc trên chênh với bậc dưới từ 3 – 4 m theo chiều dài

Thác Đầu Đẳng nằm giữa hai dãy núi đá vôi, có độ dốc lớn, là nơi con sông Năng bị chặn lại bởi những tảng đá có độ lớn nhỏ xếp chồng lên nhau với độ dốc chừng 500 m, tạo thành một thác nước kỳ vĩ như reo vang giữa núi rừng đại ngàn Đông Bắc.

Du khách đến với nơi này ắt sẽ bị thu hút bởi vẻ đẹp của thác trong ánh nắng. Những dòng nước chảy siết tung bọt trắng xóa, tia nước xổ tung thành những sắc cầu vồng trong ánh mặt trời, tạo thanhg một khung cảnh vừa tráng lệ vừa hùng vĩ.

Động Hua – Mạ

Một thắng cảnh nổi tiếng khác cũng nằm trong quần thể vườn Quốc gia Ba Bể mà ta không thể không kể đến đó là động Hua Mạ – kỳ quan không thể bỏ qua khi đến với Bắc Kạn.

Động Hua – Mạ không đơn thuần chỉ là một thắng cảnh tự nhiên tuyệt đẹp mà còn ẩn chứa những truyền thuyết, huyền thoại vô cùng kỳ bí.

Ngay ở cửa động, bạn đã có thể nhìn thấy dòng chữ “Hua Mạ kỳ quan đệ nhất động”, từ đây du khách có thể nhìn xuống một vùng non nước tuyệt đẹp với những ruộng lúa xanh rì cùng dòng sông Lèng êm ả, nhẹ nhàng chảy qua.

Ngay khi đặt chân vào cửa động, du khách đã có thể cảm nhận rõ ràng sự thay đổi nhiệt độ so với bên ngoài, giống như có cả một hệ thống điều hòa nhiệt độ bên trong hang động vậy.

Càng tiến vào sâu bên trong, du khách sẽ càng phải ngỡ ngàng trước những tuyệt tác kỳ diệu của thiên nhiên với những vách đá và nhũ đá lung linh huyền ảo.

Lễ hội Lồng Tồng

Lễ hội Lồng tồng cũng thường gọi là Lễ hội xuống đồng, là một lễ hội của dân tộc Người Tày, cũng là nét quy tụ những sắc thái văn hóa đặc trưng nhất của các dân tộc như: Nùng, Dao, Sán Chỉ….

Được xem là hoạt động tín ngưỡng cầu trời cho mưa thuận gió hòa, cây cối tốt tươi, mùa màng bội thu, đời sống ấm no. Nơi tổ chức tại những ruộng tốt nhất, to nhất.

Vẫn chưa có tài liệu nào nghiên cứu, khẳng định lễ hội này có từ bao giờ. Nhưng chắc chắn rằng, khởi nguồn của lễ hội phải được sinh ra từ xã hội của người Tày khi đã sống thành làng bản quần cư trong cộng đồng.

Trước ngày hội, các gia đình đều quét dọn nhà cửa, xóm bản sạch sẽ, chuẩn bị lương thực để đón khách. Vào ngày lễ xuống đồng, ngoài đồng của Bản, mỗi gia đình chuẩn bị một mâm cỗ theo khả năng.

Mang hàm ý phô bày sự khéo léo của người phụ nữ trong việc nội trợ, nấu nướng các món ăn truyền thống như bánh chưng, bánh giầy, chè lam, bánh bỏng…

Trên mỗi mâm đều có một đĩa xôi ngũ sắc. Mỗi mâm cỗ còn có thêm hai đôi quả còn được làm bằng vải màu, trong nhồi cát, bông, có tua rua nhiều màu sắc sặc sỡ.

Lễ khấn cho mưa thuận gió hòa, mùa màng tươi tốt được thực hiện do các thầy tào tiến hành.

Các hoạt động đều có nét rất riêng từng vùng như:

Rước cờ

Múa sư tử

Đi cà kheo

Múa Rối

Chọi gà

Đánh đu

Múa võ

Kéo co

Đẩy gậy

Hát then